Chiếc Áo Dài được nhiều người biết đến không chỉ mang thương hiệu truyền thống của người Việt Nam mà còn là niềm tự hào của cộng đồng, là biểu tượng của người phụ nữ Việt. Chiếc Áo Dài kết hợp với quần dài được mô tả trong những bài hát, câu thơ và là nguồn cảm hứng của rất nhiều nghệ sĩ, họa sĩ và nhạc sĩ thuộc mọi thể loại. Trải qua quá trình dài thay đổi đáng kể, Áo Dài vẫn là sự lựa chọn thời trang của người phụ nữ Việt Nam trong nhiều dịp lễ đặc biệt.
Thật không khó để bắt gặp hình ảnh chiếc Áo Dài ở Việt Nam ngày nay, những cô gái trung học với bộ Áo Dài trắng thướt tha trên đường tới trường vào mỗi buổi sáng.
Hay bạn cũng thể thấy hình ảnh trang phục này ở nước ngoài với những người phụ nữ ở mọi lứa tuổi trong bộ Áo Dài nhiều màu sắc và hoa văn khi đi lễ nhà thờ hay cầu nguyện ở đền chùa, các lễ hội hay những dịp đặc biệt.
Nghiên cứu đã đưa chúng tôi trở về cuối thế kỷ XIX dưới triều đại Chúa Nguyễn Phúc Khoát, người cai trị vùng đất phía Nam Việt Nam (Đàng Trong). Chúa Nguyễn muốn tạo nên sự khác biệt giữa vùng ông cai quản với vùng của Chúa Trịnh (Đàng Ngoài) – nơi người dân mặc quần áo từ Trung Quốc. Chúa Nguyễn muốn người đàn ông và phụ nữ ở Đàng Trong mặc quần dài với chiếc áo choàng ở ngoài. Phần lớn các nhà sử học đồng ý rằng chiếc Áo Dài đầu tiên có thể xuất phát từ trang phục của cộng đồng người Chăm – những cư dân gốc nay được gọi là Miền Trung Việt Nam. Những chiếc Áo Dài đầu tiên khá rộng rãi và sồ sề, vì thế nó có thể sử dụng được cho cả nam giới và phụ nữ.
Vào cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, Áo Dài được thay đổi có 5 tà được gọi là “Áo Ngũ Thân”. Áo Ngũ Thân có hai tà phía trước, hai tà phía sau, và một tà được che khuất bởi hai tà trước. Áo Ngũ Thân cũng rất rộng và không tôn lên đường nét của cơ thể người phụ nữ. Một điều đặc biệt của trang phục này đó chính là có đường xẻ bên hông. Chính đường xẻ này là một trong những đặc điểm đẹp nhất của Áo Dài.
Vào những năm 1930 đến những năm 40, Việt Nam trở thành thuộc địa của Pháp. Áo Dài tiếp tục thay đổi, lần này Áo Dài chịu ảnh hưởng bởi Pháp. Cát Tường (hay còn được người Pháp gọi là Le Mur), một người Hà Nội nổi tiếng đã tái thiết kế lại chiếc Áo Dài: bà đã thắt eo chiếc áo, làm cho nó ôm theo đường cong của cơ thể người phụ nữ, vai được nâng lên và làm cho trang phục dài ra. Bạn có thể thấy kết quả thay đổi sáng tạo của Cát Tường đối với Áo Dài qua hình ảnh của Hoàng hậu Việt Nam. Hoàng Hậu Nam Phương là biểu tượng của sự đơn giản nhưng sang trọng là nguồn cảm hứng cho nhiều phụ nữ Việt Nam lúc bấy giờ.
Năm 1958, Trần Lệ Xuân, vợ của nhà cố vấn chính trị cho anh trai mình là Tổng thống thời đó, khởi sướng kiểu áo dài cổ thuyền khoét sâu với tay áo ngắn đã gây ra nhiều tranh cãi.
Đã qua đi những chiếc Áo Dài rộng rãi và sồ sề; Áo Dài hiện đại được thiết kế với các tông màu và phong cách khác nhau được điều chỉnh phù hợp với phương Tây nhưng vẫn giữ nguyên được nét trang nhã truyền thống vốn có của nó.
Ngày nay, mặc dù Áo Dài có ảnh hưởng từ phương Tây, tuy nhiên trang phục này tiếp tục đại diện cho văn hóa và truyền thống của người phụ nữ Việt Nam. Mặc cho có sự khác nhau về gu thẩm mỹ và địa vị xã hội, nhưng tôi tin rằng, bất kể người phụ nữ Việt Nam nào cũng có ít nhất một chiếc Áo Dài được cất vào nơi đặc biệt trong tủ quần áo đồ Tây của họ.
Trong Cuộc thi Hoa hậu Quốc tế được tổ chức ở Tokyo vào năm 1995, Áo Dài được chọn là Quốc phục đẹp nhất. Trải qua nhiều thế kỷ với nhiều lần cách tân, chiếc Áo Dài trở thành trang phục kết nối những người phụ nữ ở thế hệ trước với thế hệ sau. Nó đem đến cho những người phụ nữ sinh ra và lớn lên ở nước ngoài một bản sắc đặc trưng của người Việt. Khi một người phụ nữ mặc vào bộ Áo Dài họ cũng khoác lên mình hình ảnh người mẹ, người bà và cả những người phụ nữ ở thế hệ trước.
