Cháo tà lục tà lạo là món ăn truyền thống bao đời nay của người Tà Ôi. Món ăn này có nét đặc trưng là gợi nhớ về một thời kham khổ của tổ tiên.
Xa xưa, tổ tiên còn sống trong rừng sâu, không phải lúc nào cũng săn được thú rừng và hái được trái cây rừng. Những mùa đông lạnh giá khắc nghiệt càng thiếu thốn lương thực. Mỗi thứ chỉ kiếm được một ít, không biết chế biến món gì. Nên người ta liền bỏ tất cả thực phẩm kiếm được vào nấu chung thành một món cháo rồi cả nhà ngồi quây quần bên bếp lửa ăn cho ấm bụng. Từ đó, cháo tà lục tà lạo trở thành món ăn chính của người Tà Ôi.
Sau này, khi cuộc sống khá hơn, người Tà Ôi vẫn nấu món này nhưng với những nguyên liệu bổ dưỡng hơn. Trong các ngày lễ tết, cưới hỏi, đãi khách quý hay nhà mới... món này không thể thiếu. Vì thế, đồng bào Tà Ôi có câu ca: "Thương nhau dắt nhau về ăn tà lục tà lạo".
Cháo tà lục tà lạo (Ảnh: Thi Thi)
Nguyên liệu chính của món cháo Tà lục tà lạo thường gồm gạo, măng rừng, măng chua, bắp chuối rừng, bí đỏ, bắp non, cà rẫy, đậu đuôi gà và cá nướng... Khâu chuẩn bị nguyên liệu cũng khá vất vả, như: lá môn đỏ phơi trên giàn bếp, cải con phơi bỏ vào ống, măng chua do chính người dân nơi đây trồng rồi đem ngâm trước 3-4 đêm. Ngay cả những món hàng mua ở chợ như cá cũng phải chọn loại cá suối, không quá to nhưng không được nhỏ, gạo chỉ dùng loại Khang Dân không dùng gạo thơm. Ngoài những gia vị cần thiết thì tiêu rừng và ớt rừng là thứ không thể thiếu để tăng thêm hương vị cho món ăn. Mỗi thứ bỏ một ít tùy theo khẩu vị mỗi người, thói quen mỗi gia đình.
Cháo này thường được ăn kèm với muối cá. Muối này làm từ cá nướng được giã mịn và tẩm gia vị rất thơm. Vì thế, cháo được nêm muối vừa phải. Cháo phải nấu từ từ. Cháo sẽ cháy và không ngon nếu thét lửa cho lớn để nhanh chín, nhanh khô. Trong khi nấu phải thường xuyên lấy vá khuấy đều. Nếu không sẽ bén xuống đáy nồi, rất dễ cháy. Cho nên, đây cũng được xem là món cháo để thử tay nghề các cô gái Tà Ôi khi mới về nhà chồng.