Hiền ngoan, giỏi giang

Đến nay, dân gian vẫn lưu truyền câu truyền khẩu: “Học trò xứ Quảng ra thi, thấy cô gái Huế chân đi không đành”. Bởi thời nhà Nguyễn, Kim Long ở Huế là xứ có nhiều người con gái đẹp.

Lớn lên trong các gia đình danh gia vọng tộc, con gái Kim Long có dáng người mảnh khảnh, mái tóc thề ôm trọn bờ vai, đôi mắt đen to tròn, ánh nhìn day dứt, lại phảng phất nét lạnh lùng. Chính vì vậy, các cô gái Kim Long làm vợ vua rất nhiều. Bởi thế dân gian lan truyền câu ca: Kim Long có gái mỹ miều/ Trẫm thương, trẫm nhớ, trẫm liều, trẫm đi.

Không chỉ ở Kim Long mà hầu như ở địa phương nào của Huế cũng xuất hiện nhiều cô gái xinh đẹp. Khi còn ở Huế, nhạc sĩ Trịnh Công Sơn từng yêu cô gái Ngô Vũ Bích Diễm. Cuộc tình này khiến ông viết nên ca khúc Diễm xưa. Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn sau này nhớ lại về mối tình này: “Từ ban công nhà tôi nhìn xuống, cái bóng dáng ấy đi đi về về mỗi ngày bốn bận… Người con gái ấy đã đi qua một cây cầu bắc qua một dòng sông, qua những hàng long não, qua những mùa mưa nắng khắc nghiệt, để cuối cùng đến một nơi hò hẹn. Hò hẹn nhưng không hứa hẹn một điều gì… Người con gái đi qua những hàng cây long não bây giờ đã ở một nơi xa, đã có một đời sống khác. Tất cả chỉ còn là kỷ niệm”. Nhà nghiên cứu Huế Nguyễn Đắc Xuân - người bạn của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, cho hay: “Anh yêu Diễm mê mệt. Những ngày không thấy Diễm đi qua, anh đau khổ vô cùng…”. Ngô Vũ Dao Ánh là em gái của Ngô Vũ Bích Diễm, sau khi biết mối tình giữa chị mình với nhạc sĩ Trịnh Công Sơn không thành, đã viết thư an ủi và chia sẻ cùng ông.

Hiện nay, trong nhiều cuộc thi sắc đẹp trong nước, vẻ đẹp của những cô gái Huế ít khi xuất hiện. Nhưng với làn sóng hội nhập văn hóa vùng, miền, những cô gái Huế cũng bắt đầu bước vào vũ đài tôn vinh sắc đẹp. Đó là năm 2010, khi mới 19 tuổi, cô gái xứ Huế Tôn Nữ Na Uy - cháu đời thứ 12, hệ nhất, dòng dõi Nguyễn Kim, sinh viên Khoa Tài chính Ngân hàng, Trường Đại học Kinh tế Huế, đi thi Hoa hậu Việt Nam và lọt vào tốp 20. Dù không giành vị trí cao nhất nhưng Tôn Nữ Na Uy đã cho cả nước biết đến vẻ đẹp của con gái Huế e ấp, dịu dàng.

Phụ nữ Huế duyên dáng hơn với áo dài tím (Ảnh minh họa)

Năm 2014, Lê Thị Hà Thu - sinh viên Khoa Du lịch - Đại học Huế, đoạt giải Á hậu 1 Hoa hậu Đại dương Việt Nam và lọt tốp 17 chung kết Hoa hậu Liên lục địa năm 2015 và chiến thắng giải phụ Thí sinh được yêu thích nhất. Năm 2017, cô lọt vào tốp 16 Hoa hậu Trái Đất với chiến thắng ở các giải phụ như Hoa hậu Ảnh, Chiến binh Trái Đất, Trang phục dạo biển đẹp nhất. Đặc biệt, người đẹp gốc Huế đứng thứ 57 trong danh sách 90 người đẹp năm 2017 do chuyên trang sắc đẹp Missosology bình chọn.

Là vùng đất Cố đô, phụ nữ Huế trau dồi những truyền thống tốt đẹp. Chuẩn mực của người phụ nữ Huế thời xưa là “tứ đức”, gồm đủ “công - dung - ngôn - hạnh”. Ở Huế có tấm gương của An Thường công chúa - con vua Minh Mạng với mỹ nhân Nguyễn Thị Sâm, được sinh hạ vào mùa hè năm 1817.

Năm An Thường công chúa lên chín tuổi, đúng dịp tiết Vạn Thọ thì thân mẫu bị bệnh, công chúa theo các hoàng nữ vào hầu cơm. Bấy giờ, có vị đại thần dâng tiến món đuôi dê và nầm dê, vua Minh Mạng liền ban cho các hoàng nữ món này. Công chúa chỉ ngậm mà không nhai nuốt.

Vua Minh Mạng lấy làm lạ, liền hỏi nguyên do thì An Thường công chúa đứng dậy thưa: “Thân mẫu của thần đang bị bệnh, không được đội ơn đến dự mà thần thì trộm nghe món này rất bổ nên không nỡ ăn, muốn để phần cho thân mẫu”. Vua Minh Mạng khen, cho riêng một đĩa, sai công chúa mang về cho thân mẫu. Tả hữu đều cảm động và khen ngợi.

Năm 1840, vua Minh Mạng không được khỏe, An Thường công chúa đích thân sắc thuốc và nấu cháo để dâng tiến, sớm hôm hầu hạ không mỏi. Vua Minh Mạng mất, công chúa thương xót đến ngất đi. Khi đem vua Minh Mạng đi mai táng, công chúa theo hầu bàn thờ và sau lại chực hầu đền thờ ở lăng, trọn cả 3 năm chưa từng cười đùa.

Sau vua Thiệu Trị gả An Thường công chúa cho Phan Văn Oánh là con trai thứ tư của Chưởng Nghĩa Hầu Phan Văn Thúy, người ở Thuận Xương, Quảng Trị. Từ ngày vu quy, công chúa chẳng hề tỏ vẻ là con vua, biết kính thờ mẹ chồng, lo dạy con và giữ đức khuê môn.

Năm 1917, Trường Đồng Khánh (nay là Trường THPT Hai Bà Trưng), ngôi trường nữ đầu tiên của 13 tỉnh Trung Kỳ được xây dựng tại Huế. Những tiểu thư khuê các từ các vùng Đập Đá, Nam Giao, Bến Ngự, Đông Ba, Vĩ Dạ, Kim Long,... bước ra khỏi chốn “màn che trướng rủ” và trở thành những nữ sinh duyên dáng. Trong chương trình học của Trường nữ sinh Đồng Khánh có môn nữ công gia chánh do những giáo viên có kinh nghiệm giảng dạy.

Duyên dáng với áo dài tím

Trong bài hát Một thoáng quê hương, nhạc sĩ Thanh Tùng (1948-2016) khẳng định: “Đẹp biết bao quê hương cho ta chiếc áo nhiệm màu/ Dù ở đâu Pari, Luân Đôn hay những miền xa/ Thoáng thấy áo dài bay trên đường phố/ Sẽ thấy tâm hồn quê hương ở đó em ơi”. Bởi thế, nhắc đến áo dài, người ta nghĩ ngay đến Việt Nam. Nhưng nhắc đến áo dài tím, người ta nghĩ ngay đến Huế.

Những chiếc áo dài tím nổi tiếng cả nước do đây là đồng phục quy định của Trường nữ sinh Đồng Khánh. Những chiếc áo dài của nữ sinh Đồng Khánh có cổ vuông ngắn, eo buông, tay dài, tà rộng che kín toàn thân. Trong bài thơ Vài nét Huế, nhà thơ Nguyễn Bính (1918-1966) đã ca ngợi: Ở đây áo tím riêng màu/ Bài thơ nón mỏng che đầu mỹ nhân.

Ảnh minh họa

Họa sĩ Phạm Đăng Trí (1920-1987) - giảng viên Trường Cao đẳng Mỹ thuật Huế, nhận định: “Đối với màu tím, phụ nữ Huế quan niệm đó là một sắc trang nhã. Trông không buồn mà chỉ như mỉm cười... Vì vậy, đàn bà, con gái thường mặc màu tím... Và nữ sinh thường chọn màu này để làm đồng phục”.

Nhà văn, dịch giả Bửu Ý (SN 1937) nói rõ hơn về nguồn gốc huyền thoại tà áo dài tím xứ Huế: “Nó nguyên lai là mầu áo Chăm, rồi hóa thân thành mầu chủ đạo trong hệ ngũ sắc dân gian Huế, trước khi cư ngụ vào tà áo nữ sinh, nó cũng là mầu thâm sơn hay mầu nước sâu sông Hương lúc mặt trời sắp lặn. Mầu sắc rõ là huyền thoại!”.

Do đó, phụ nữ Huế thật đặc biệt. Mái tóc thề tượng trưng cho sự thủy chung. Màu tím cũng thể hiện sự thủy chung. Bởi vậy, trong trang phục áo dài tím, đức hạnh của phụ nữ Huế càng được tôn vinh. Bởi vậy, chiếc áo dài tím trở thành biểu tượng của cô gái xứ Huế.

Màu tím hiện diện khắp nơi ở Huế. Tà áo dài tím vì thế trở nên hòa hợp với không gian của Huế, đúng như nhận xét của nhạc sĩ Võ Tá Hân (SN 1948) trong bài hát Rất Huế của ông: “Nét duyên là trời đất giao hòa”./.