Mai vàng Huế là loài cây đặc hữu riêng có của tỉnh Thừa Thiên Huế, hàng năm đều có một số lượng cây giống mai vàng được trồng trên địa bàn tỉnh. Tuy nhiên, việc khai thác, sử dụng giống, nhân và sản xuất giống mai vàng chủ yếu là theo kinh nghiệm và bằng phương pháp truyền thống, chưa được quan tâm, chú trọng nhiều đến nguồn gốc, chất lượng giống một cách bài bản và bền vững; điều này có thể dẫn đến việc dần mai một hoặc lai hóa giống mai vàng Huế. Vì vậy, việc nhân giống, sản xuất và cung cấp giống cây mai vàng Huế nhằm vừa phát triển, vừa bảo tồn một cách bền vững là rất cần thiết.

Là đơn vị sản xuất giống và là đơn vị phối hợp trong thực hiện nhiệm vụ khoa học cấp tỉnh “Nghiên cứu bảo tồn và phát triển giống mai vàng Huế” do Trung tâm nghiên cứu và phát triển hoa, cây cảnh thuộc Học viện Nông nghiệp làm chủ trì, chúng tôi đề xuất một số giải pháp để sản xuất và cung cấp giống mai vàng Huế đúng nguồn gốc, có kiểm soát và bền vững:

1. Tình hình nhân và sản xuất giống mai vàng Huế hiện nay

- Chủ yếu là bằng phương pháp gieo hạt;

- Hạt giống được thu hái từ các cây mẹ có sẵn và phân tán trong cộng đồng;

- Hạt giống không được kiểm soát về chất lượng, khả năng bị lai tạp cao;

- Cây giống đem trồng chưa được kiểm soát về chất lượng.

2. Một số giải pháp để sản xuất và cung cấp cây giống mai vàng Huế

2.1. Xác định và chọn lọc cây đầu dòng

Tiến hành đánh giá hiện trạng, chất lượng, nguồn gốc, chủng loại mai vàng Huế hiện có thông qua việc điều tra, đánh giá, phân loại (kể cả việc xác định qua kiểu gen, kiểu hình), từ đó xác định và chọn lọc một số cây đầu dòng mai vàng Huế. 

2.2. Xây dựng các vườn giống

- Từ các cây đầu dòng được chọn lọc, bằng các biện pháp nhân giống hữu tính, vô tính, tiến hành xây dựng vườn giống hữu tính thế hệ 1 và vườn giống vô tính để thu hái hạt giống cho việc nhân giống, sản xuất giống.

- Xây dựng vườn giống hữu tính thế hệ 1 phải thông qua việc lựa chọn hạt giống có chất lượng từ cây đầu dòng để tạo cây giống trồng vườn giống. Quá trình tạo hạt giống để nhân giống phải có các biện pháp nhằm hạn chế và ngăn chặn sự thụ phấn không kiểm soát, tránh sự lai tạp giống.

- Xây dựng vườn giống vô tính thông qua việc nhân giống bằng phương pháp ghép hoặc nuôi cấy mô, vật liệu để nhân giống phải được lấy từ cây đầu dòng được chọn lọc.

- Khi hình thành được vườn giống tập trung mới có thể thu hái được một số lượng hạt giống, vật liệu giống đủ lớn để cung cấp cho việc nhân giống và sản xuất giống; quan trọng hơn là, nguồn giống để nhân giống có nguồn gốc và được kiểm soát.

- Về lâu dài, từ vườn giống hữu tính thế hệ 1, tiếp tục theo dõi, đánh giá, chọn lọc, xây dựng vườn giống hữu tính thế hệ 2 để chuẩn hóa hoàn toàn giống mai vàng Huế, cung cấp hạt giống cho sản xuất một cách lâu dài, bền vững.

2.3. Sản xuất giống

- Sản xuất hạt giống: Hạt giống phải có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng thông qua việc thu hái hạt giống từ vườn giống hoặc từ cây đầu dòng đã được cơ quan có thẩm quyền công nhận.

- Việc sản xuất cây giống mai vàng Huế nên ưu tiên bằng phương pháp hữu tính, vừa giá thành rẻ vừa đáp ứng được đặc tính chu kỳ vòng đời dài của cây mai. Trước mắt, lấy hạt giống từ các cây đầu dòng được chọn lọc để nhân giống; khi vườn giống thu hái được hạt giống thì sử dụng hạt giống từ vườn giống để nhân giống.

- Việc sản xuất cây giống bằng phương pháp vô tính (ghép, nuôi cấy mô) chủ yếu là tạo ra cây giống để trồng vườn giống vô tính cung cấp hạt giống cho sản xuất và là phương pháp để duy trì, bảo tồn giống gốc mai vàng Huế (do chi phí cao hơn nhiều so với phương pháp hữu tính).

3. Kiến nghị - Đề xuất

1/ Việc xây dựng vườn giống có thời gian dài; công tác quản lý, chăm sóc vườn giống tốn nhiều nguồn lực; vì vậy cần phải có dự án để thực hiện.

2/ Nhiệm vụ khoa học công nghệ cấp tỉnh đang thực hiện có thể kéo dài và bổ sung việc sử dụng sản phẩm của nhiệm vụ để xây dựng 02 vườn giống.

3/ Có quy định tạm thời về việc quản lý, sử dụng, nhân và sản xuất giống mai vàng Huế để quản lý chặt chẽ hơn về chất lượng giống.