1. Dữ liệu mở (Open Data) là gì? 

Dữ liệu mở (Open Data) là loại dữ liệu có thể truy cập, khai thác, chỉnh sửa và chia sẻ bởi bất kỳ ai mà không bị giới hạn bởi các điều kiện về bản quyền hay quyền sở hữu. Điều này có nghĩa rằng dữ liệu mở là miễn phí và không độc quyền, cho phép tái sử dụng cho nhiều mục đích khác nhau như nghiên cứu, kinh doanh và giáo dục. 

Dữ liệu mở không chỉ dễ dàng truy cập mà còn được cung cấp ở các định dạng phổ biến, giúp người dùng có thể sử dụng một cách linh hoạt. Bên cạnh đó, dữ liệu mở thường đi kèm với giấy phép rõ ràng, quy định cách thức sử dụng và chia sẻ dữ liệu, đảm bảo rằng người dùng tuân thủ đúng quy định khi sử dụng. 

Lợi ích của dữ liệu mở rất đa dạng, bao gồm việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo khi cung cấp nguồn tài nguyên quý giá cho các nhà nghiên cứu và doanh nghiệp, tăng cường minh bạch trong hoạt động của chính phủ và các tổ chức cũng như cải thiện hiệu quả hoạt động và thúc đẩy phát triển kinh tế. Tuy nhiên, khi sử dụng dữ liệu mở, cần lưu ý kiểm tra kỹ lưỡng để đảm bảo tính chính xác và tuân thủ các điều kiện cấp phép của từng bộ dữ liệu.

Một số ví dụ cụ thể về dữ liệu mở bao gồm dữ liệu về giao thông, thời tiết, dân số, tài chính và giáo dục...vv. 

2. Dữ liệu mở của Chính phủ và các Cơ quan Nhà nước 

Theo Nghị định số 47/2020/NĐ-CP ngày 09/4/2020 của Chính phủ về việc Quản lý, kết nối và chia sẻ dữ liệu số của cơ quan nhà nước đã đưa ra định nghĩa: “Dữ liệu mở của Chính phủ và Cơ quan Nhà nước là dữ liệu được Chính phủ và Cơ quan Nhà nước có thẩm quyền công bố rộng rãi cho cơ quan, tổ chức, cá nhân tự do sử dụng, tái sử dụng, chia sẻ”.

Hoạt động cung cấp dữ liệu mở trong Chính phủ và Cơ quan Nhà nước phải tuân thủ những nguyên tắc quy định tại Điều 17 Nghị định số 47/2020/NĐ-CP. Các nguyên tắc này bao gồm:

• - Toàn vẹn và đầy đủ: Dữ liệu mở phải phản ánh đúng và đầy đủ thông tin từ Chính phủ và Cơ quan Nhà nước.
• - Cập nhật: Dữ liệu mở phải được cập nhật thường xuyên để đảm bảo tính mới nhất.
• - Truy cập dễ dàng qua mạng: Dữ liệu mở phải có khả năng truy cập và sử dụng thông qua môi trường mạng.
• - Hỗ trợ thiết bị số: Dữ liệu mở phải được sắp xếp sao cho các thiết bị số có thể gửi, nhận, lưu trữ và xử lý dữ liệu một cách dễ dàng.
• - Tự do truy cập: Tổ chức và cá nhân có quyền tự do truy cập và sử dụng dữ liệu mở mà không yêu cầu khai báo định danh.
• - Định dạng mở: Dữ liệu mở nên được công bố trong các định dạng mở, giúp tăng cường khả năng tương thích và tương đồng với các nguồn dữ liệu khác.
• - Miễn phí sử dụng: Sử dụng dữ liệu mở là miễn phí, không có yêu cầu phí sử dụng.
• - Ưu tiên cung cấp: Chính phủ và Cơ quan Nhà nước ưu tiên cung cấp dữ liệu mở cho những dữ liệu mà người dân và doanh nghiệp có nhu cầu sử dụng cao.

Tuy nhiên, không phải tất cả dữ liệu công có thể trở thành dữ liệu mở. Ví dụ, theo quy định tại Điều 6 và Điều 7 của Luật Tiếp cận thông tin 2016 của Việt Nam, có những loại thông tin công dân không được tiếp cận hoặc chỉ được tiếp cận theo điều kiện. Do đó, dữ liệu mở của Chính phủ và Cơ quan Nhà nước thông thường sẽ không bao gồm thông tin cá nhân (trừ khi được ủy quyền), dữ liệu bí mật hoặc dữ liệu quan trọng chỉ một số ít người biết của các tổ chức, và dữ liệu bí mật quốc gia.

3. Lợi ích của việc triển khai dữ liệu mở đối với Chính phủ và Các cơ quan Nhà nước.

Dữ liệu mở - Chìa khóa bứt phá cho Chuyển đổi số tại Việt Nam

Dữ liệu số nắm giữ vai trò quan trọng trong chuyển đổi số được chú trọng xây dựng và phát triển tại Việt Nam. Chuyển đổi số đã nâng cao vai trò của dữ liệu, không chỉ giúp ta nhớ nhanh, nhớ lâu, nhớ chính xác mà còn tác động, định hướng đến cách nghĩ, cách làm việc và tạo ra các giá trị mới. Dữ liệu mở được xem là một yếu tố then chốt trong việc thúc đẩy sáng tạo, cải thiện quản trị công và tối ưu hóa kinh doanh. Việc chuyển đổi từ dữ liệu là phương tiện sang dữ liệu là nguyên liệu, sản phẩm và hàng hóa là một trong những thay đổi cơ bản trong cách tiếp cận dữ liệu hiện nay mang lại nhiều lợi ích quan trọng, cụ thể:

• - Minh bạch và trách nhiệm: Một trong những lợi ích lớn nhất của Dữ liệu mở là tạo ra sự minh bạch. Khi các cơ quan nhà nước công bố dữ liệu, người dân có thể theo dõi và giám sát hoạt động của các cơ quan này, từ đó tăng cường trách nhiệm giải trình. Minh bạch dữ liệu giúp giảm thiểu tham nhũng, lạm dụng quyền lực và thúc đẩy lòng tin của người dân đối với chính quyền.
• - Cải thiện dịch vụ công: Hệ thống Dữ liệu mở giúp cải thiện chất lượng dịch vụ công bằng cách cung cấp thông tin chi tiết và kịp thời cho người dân. Ví dụ, dữ liệu về giao thông, y tế, giáo dục có thể được sử dụng để tối ưu hóa các dịch vụ này, giúp người dân tiếp cận và sử dụng dịch vụ một cách hiệu quả hơn. Đồng thời, các nhà quản lý cũng có thể sử dụng dữ liệu để đưa ra các quyết định chính sách dựa trên thông tin thực tế và chính xác.
• - Thúc đẩy sự đổi mới và phát triển kinh tế: Dữ liệu mở cung cấp cơ hội cho các doanh nghiệp và nhà nghiên cứu khai thác thông tin để phát triển các sản phẩm, dịch vụ mới và thúc đẩy sự đổi mới. Các công ty khởi nghiệp (startup) có thể sử dụng dữ liệu này để nghiên cứu thị trường, phát triển ứng dụng và giải pháp công nghệ, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.

4. Ứng dụng dữ liệu mở tại các quốc gia và ở Việt Nam 

* Ứng dụng dữ liệu mở tại các quốc gia

Để có thể xây dựng và tập hợp các bộ dữ liệu mở cần có một quá trình lâu dài. Xu hướng chung trong quá trình xây dựng dữ liệu mở ở nhiều quốc gia là tập trung vào hình thành những bộ dữ liệu rất quan trọng và mang lại lợi ích cho đa số người dân với mục tiêu hoàn thành nhanh với dữ liệu đầy đủ nhất có thể. Ví dụ như các bộ dữ liệu về dữ liệu địa lý, đơn vị hành chính và cụ thể địa chỉ (chi tiết đến tọa độ, đường phố) sẽ hỗ trợ cho rất nhiều các lĩnh vực khác như thương mại điện tử, giao thông vận tải, xây dựng quy hoạch,...

Các quốc gia đã áp dụng dữ liệu mở ghi nhận nhiều lợi ích về quản trị và phát triển.

Theo nguồn opendatahandbook, dữ liệu mở đã mang lại rất nhiều giá trị cho các quốc gia. Tại Đan Mạch, sau 8 năm xây dựng từ năm 2002 thì nguồn địa chỉ mở đã có hơn 1.000 doanh nghiệp và tổ chức sử dụng, mang lại giá trị trực tiếp ít nhất 62 triệu Euro. Tại Anh, một nhân viên chỉ mất 15 phút để giúp Chính phủ Anh tiết kiệm hàng triệu bảng Anh nhờ việc phát hiện các khoản chi trùng lặp trong dữ liệu chi tiêu công của chính phủ. Dữ liệu mở cũng giúp việc quản lý nguồn cứu trợ của các tổ chức phi chính phủ hiệu quả hơn ở Nepal.

Theo nguồn data.gov.vn, chính phủ Nhật Bản đã triển khai các Dữ liệu mở liên quan đến thiên tai. Cụ thể là: Thông tin thiên tai và thông tin hỗ trợ thảm họa dựa trên hệ thống thông tin địa lý đã được cung cấp trên web “sinai.info” được cộng đồng chung tay xây dựng và phát hành chỉ 4 giờ sau trận động đất xảy ra; Một cộng đồng các công ty công nghệ sử dụng kỹ thuật để hỗ trợ ứng phó; Hơn 50 các ứng dụng đã được xây dựng và đăng tải trên các trang web, các kho ứng dụng iOS, Android liên quan đến vấn đề thiên tai. Tại Mỹ, chính phủ Hoa Kỳ với cổng Data.gov đã cung cấp hàng nghìn tập dữ liệu từ nhiều lĩnh vực khác nhau, từ đó hỗ trợ các nhà nghiên cứu, doanh nghiệp và công dân trong việc phát triển các ứng dụng mới.

* Tình hình triển khai dữ liệu mở của Chính phủ Cơ quan Nhà nước tại Việt Nam 

Hoạt động ký kết hợp tác nhằm thúc đẩy dữ liệu mở trên Cổng dữ liệu quốc gia - Ảnh: BN

Ở Việt Nam, Chính phủ điện tử cũng đã được giới thiệu và đưa vào chương trình phát triển trọng điểm từ năm 2001. Việt Nam đang trong giai đoạn đầu của số hoá và mạng hoá thông tin trong Chính phủ cũng như ở cấp độ địa phương. Đó là một chương trình dài hơi, cần có sự đầu tư tập trung và giải pháp hợp lý, phù hợp với điều kiện cụ thể của đất nước. Việt Nam cũng có một số thuận lợi nhất định khi người dân đang dần có ý thức và thói quen về việc sử dụng công nghệ nói chung và Internet nói riêng để cập nhật, nắm bắt thông tin và theo dõi các hoạt động của Nhà nước. Tình hình triển khai dữ liệu mở của Chính phủ và các cơ quan Nhà nước tại Việt Nam đã có những tiến bộ đáng kể trong những năm gần đây. Dưới đây là một số điểm nổi bật liên quan đến việc triển khai dữ liệu mở tại Việt Nam:

- Cổng dữ liệu quốc gia: Chính phủ Việt Nam đã thành lập Cổng dữ liệu quốc gia (data.gov.vn) nhằm cung cấp một nền tảng tập trung cho việc công bố dữ liệu mở. Cổng dữ liệu quốc gia cung cấp hàng ngàn bộ dữ liệu từ các cơ quan Nhà nước khác nhau, bao gồm dữ liệu về kinh tế, xã hội, môi trường, giao thông, giáo dục, y tế và nhiều lĩnh vực khác.

- Hướng dẫn và quy định: Chính phủ đã ban hành các hướng dẫn và quy định nhằm khuyến khích và hỗ trợ việc triển khai dữ liệu mở. Ví dụ, Quyết định số 888/QĐ-TTg năm 2016 của Thủ tướng Chính phủ Việt Nam đã ban hành Kế hoạch hành động quốc gia về dữ liệu mở, định hướng các hoạt động triển khai dữ liệu mở trong nhiều lĩnh vực.

- Dự án Open Data Index: Việt Nam tham gia Open Data Index, một dự án quốc tế nhằm đánh giá và so sánh mức độ mở của dữ liệu trên toàn cầu. Dự án này đã đóng góp vào việc đánh giá và cải thiện chất lượng dữ liệu mở tại Việt Nam.

- Dữ liệu mở từ các cơ quan Nhà nước: Các cơ quan Nhà nước ở Việt Nam đã công bố và chia sẻ dữ liệu mở trong nhiều lĩnh vực. 

• - Ví dụ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính, Bộ Nội vụ và Bộ Giáo dục và Đào tạo là một số cơ quan đã công bố dữ liệu mở về kinh tế, ngân sách, dân số và giáo dục.
• - Ví dụ, thành phố Đà Nẵng đã triển khai dữ liệu mở để quản lý môi trường, cải thiện chất lượng không khí và nước, đồng thời tăng cường quản lý rác thải. 
• - Ví dụ, thành phố Hà Nội sử dụng dữ liệu mở để quản lý hạ tầng giao thông, quy hoạch đô thị và cung cấp dịch vụ công. 
• - Ví dụ, thành phố Hồ Chí Minh dữ liệu mở là nền tảng quan trọng trong việc triển khai xây dựng đô thị thông minh; phục vụ triển khai các hệ thống thông tin, ứng dụng phục vụ người dân, doanh nghiệp và công tác quản lý, chỉ đạo điều hành của thành phố, đồng thời đây là nguồn cung cấp dữ liệu làm cơ sở phát triển Hệ sinh thái dữ liệu mở cho thành phố.
• - Ví dụ: Hệ thống dữ liệu mở tỉnh Thừa Thiên Huế là nền tảng quan trọng trong việc cung cấp thông tin công khai, minh bạch và hỗ trợ phát triển các ứng dụng thông minh, góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ công của tỉnh và thúc đẩy sự sáng tạo của các tổ chức, đơn vị tham gia khởi nghiệp.

Đối với Việt Nam cũng đã thực hiện triển khai xây dựng các bộ dữ liệu mở và cần tiếp tục thực hiện cũng như mở rộng ra các lĩnh vực khác. Một số lĩnh vực cần xây dựng bộ dữ liệu mở tại Việt Nam được mô tả trong Bảng 1 (Theo Tạp chí Công Thương - Các kết quả nghiên cứu  khoa học và ứng dụng công nghệ, Số 1, tháng 1 năm 2021).

Bảng đề xuất một số lĩnh vực cần bộ dữ liệu mở tại Việt Nam 

Việc xây dựng và triển khai các bộ dữ liệu mở là xu thế tất yếu và là một hoạt động không thể thiếu trong quá trình xây dựng và chuyển đổi từ Chính phủ điện tử sang Chính phủ số. Dữ liệu mở đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy Chuyển đổi số Quốc gia, mở ra cánh cửa cho một tương lai Việt Nam minh bạch, hiệu quả, năng động và thịnh vượng.

Việc triển khai hiệu quả dữ liệu mở sẽ mang lại nhiều lợi ích to lớn cho Chính phủ, doanh nghiệp và người dân, góp phần xây dựng một xã hội số phát triển bền vững.

Mọi thông tin về sản phẩm vui lòng liên hệ:

• Phòng Chuyển đổi số - Trung tâm Công nghệ thông tin tỉnh Thừa Thiên Huế
• Điện thoại: 0234 3823 077 (nhánh số 19)
• Email: sales@huecit.vn

Tư liệu tham khảo:

1. Dữ liệu mở, mở dữ liệu: https://dx.gov.vn/du-lieu-mo-mo-du-lieu-1687435724147.htm ngày 22/6/2023/
2. Chính thức khởi động Cổng dữ liệu quốc gia: https://baochinhphu.vn/chinh-thuc-khoi-dong-cong-du-lieu-quoc-gia-102278357.htm ngày 31/8/2020.
3. Trong chuyển đổi số, dữ liệu số đóng vai trò quan trọng để phát triển: https://danviet.vn/trong-chuyen-doi-so-du-lieu-so-nam-giu-vai-tro-quan-trong-de-phat-trien-20231007203459303.htm ngày 08/10/2023.
4. Dữ liệu mở trong chuyển đổi Chính phủ số tại Việt Nam: https://tapchicongthuong.vn/du-lieu-mo-trong-chuyen-doi-chinh-phu-so-tai-viet-nam-78628.htm