Với sự đồng hành của Dự án "Huế - Đô thị Giảm Nhựa ở miền Trung Việt Nam (Dự án TVA), hành trình hơn 4 năm qua đã góp phần thiết lập một nền tảng vững chắc cho sự chuyển đổi toàn diện trong cách thức quản lý, sử dụng và xử lý rác thải nhựa cho thành phố di sản này.
Dự án TVA – Hướng đến thành phố Huế không rác thải nhựa
Dự án "Huế - Đô thị Giảm Nhựa ở miền Trung Việt Nam" (TVA) là một phần trong sáng kiến toàn cầu “Đô thị giảm nhựa” do WWF phát động, được xây dựng với sự tài trợ của WWF-Na Uy (thông qua WWF-Việt Nam) và tiếp nhận bởi UBND thành phố Huế nhằm mục tiêu hỗ trợ thành phố bảo vệ các dòng sông và hệ sinh thái các vùng đất ngập nước và ven biển không bị ô nhiễm bởi rác thải nhựa. Thông qua một loạt các biện pháp can thiệp với sự tham gia của các bên liên quan bao gồm các khối công tư, các tổ chức xã hội dân sự và cộng đồng địa phương với mục tiêu giảm 30% lượng thất thoát rác thải nhựa vào năm 2024.
Dự án TVA được thực hiện trong 5 năm, từ năm 2021-2025 và được chia làm 2 giai đoạn: Giai đoạn khởi động dự án (2021) và giai đoạn triển khai thực hiện (2022-2025) với mong muốn đưa Huế trở thành một điểm đến không rác nhựa vào năm 2030. Thành phố Huế là đô thị thứ 7 của Việt Nam và thứ 32 trên thế giới tham gia vào mạng lưới Sáng kiến các Đô thị giảm nhựa.
Đại diện lãnh đạo WWF-Việt Nam và Thành phố Huế ký cam kết đưa thành phố Huế trở thành Đô thị giảm nhựa
Cải thiện hạ tầng và nâng cao năng lực quản lý rác thải
Dưới sự triển khai của Dự án “Huế - Đô thị giảm nhựa ở miền Trung Việt Nam”, thành phố Huế đã ghi dấu ấn bằng hàng loạt hoạt động thiết thực, mô hình sáng tạo và kết quả tích cực trong việc giảm thiểu rác thải nhựa và xây dựng đô thị sinh thái, văn hóa, cảnh quan và thông minh.
Trong quản lý chất thải rắn nói chung và rác thải nhựa nói riêng tại thành phố Huế, Dự án TVA không chỉ tham gia vào nghiên cứu, hỗ trợ giải pháp kỹ thuật và thực hiện các chương trình nâng cao nhận thức cộng đồng về vấn đề rác thải mà còn đóng vài trò kết nối các bên liên quan từ chính quyền tới doanh nghiệp, các tổ chức liên quan đến các cá nhân, hộ gia đình trong cộng đồng.
Một trong những kết quả nổi bật nhất mà Dự án TVA/WWF-Việt Nam đạt được tại Huế là việc xây dựng và vận hành hiệu quả mô hình phân loại rác tại nguồn – yếu tố then chốt trong chiến lược đô thị giảm nhựa.
Dự án Huế - Đô thị giảm nhựa ở miền Trung Việt Nam tăng cường các điểm đặt thùng phân loại rác tại nguồn trên địa bàn Thành phố Huế
Từ năm 2022 đến 2024, Dự án đã hỗ trợ triển khai thí điểm mô hình tại 8 phường thuộc khu vực nội thành Huế. Tính đến hết năm 2024, đã có gần 12.000 hộ gia đình, 114 cơ sở kinh doanh và 22 trường học tích cực tham gia phân loại rác tại nguồn. 88 điểm tập kết rác có biển báo, thùng rác phân loại được thiết kế và lắp đặt đồng bộ, đảm bảo thẩm mỹ và công năng sử dụng.
Thành phố Huế là địa phương triển khai tích cực hoạt động thu gom và phân loại rác tại nguồn
Hoạt động thu gom phế liệu với chương trình Ngư dân đổi rác lấy quà
Các điểm thu gom “Rác có thể tái chế” cũng được thành lập để khuyến khích người dân mang rác tái chế đến đổi lấy quà tặng, qua đó thúc đẩy hành vi sống xanh và tiêu dùng bền vững trong cộng đồng. Đây là một mô hình “kinh tế tuần hoàn vi mô” vô cùng hiệu quả trong việc gắn kết người dân với hành trình giảm nhựa.
Trường học giảm nhựa với các hoạt động tuyên truyền nâng cao nhận thức và thu gom, phân loại rác tại nguồn
Đến nay, Dự án TVA đã thực hiện hỗ trợ lắp đặt gần 300 điểm thùng lưu chứa chất thải rắn sau phân loại trên địa bàn thành phố; thực hiện tuyên truyền đến 25,921 hộ gia đình về phân loại rác thải nhựa và giảm thiểu rác thải nhựa, tương đương 68,008 lượt thăm hộ bởi 742 tuyên truyền viên trên địa bàn 205 tổ dân phố của 31 phường; lan tỏa mô hình "Trường học giảm nhựa" đến 52 trường học thu hút 17,442 học sinh và giáo viên tham gia, thành lập được 25 câu lạc bộ "Em yêu môi trường"; 70 đơn vị năng lực liên quan đến 6 ngành đào tạo du lịch bậc Cao đẳng áp dụng các quy trình thao tác chuẩn (SOPS) thực hành giảm nhựa; lắp đặt 09 trạm nhà chờ và tiếp nước miễn phí tại các điểm tham quan du lịch nổi tiếng của Huế; xây dựng 01 điểm đến du lịch cộng đồng giảm rác thải nhựa (Thủy Biều) với 16 cơ sở kinh doanh tiên phong cùng nhiều hoạt động tuyên truyền, vận động, giáo dục trực quan khác (Hue Plogging, chiến dịch Tuần lễ không túi nilon, Tháng không túi nilon,...) thu hút đông đảo các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp và cá nhân trên địa bản tham gia hưởng ứng, qua đó thu gom được 570 tấn rác thải nhựa thông qua các can thiệp của Dự án TVA.
Cùng với đó, dự án cũng xây dựng thùng lưu chứa rác nhựa và rác nguy hại phục vụ hoạt động thu gom, tái chế theo đúng quy chuẩn, góp phần hoàn thiện chuỗi quản lý chất thải tại địa phương.
Hợp tác đa ngành, đồng hành cùng chính quyền và người dân
Với mong muốn chuyển đổi số trong công tác quản lý chất thải rắn, Dự án TVA/WWF-Việt Nam đã hỗ trợ phát triển và ứng dụng nền tảng công nghệ Hue-S trong giám sát hành vi xả rác và phân loại rác với Hệ thống giám sát thông minh và dữ liệu quản lý chất thải.
Trong nỗ lực hiện đại hóa công tác quản lý chất thải, Dự án TVA/WWF-Việt Nam đã phối hợp với Trung tâm Giám sát và Điều hành đô thị thông minh (Hue IOC) triển khai một chuỗi giải pháp ứng dụng công nghệ thông tin và trí tuệ nhân tạo (AI) vào công tác giám sát và xử lý hành vi vi phạm liên quan đến rác thải.
Một trong những bước đột phá là phát triển phần mềm AI phân tích hình ảnh từ camera giám sát để tự động nhận diện các hành vi xả rác không đúng nơi quy định. Thông tin vi phạm sau đó được tích hợp vào hệ thống “Phản ánh hiện trường” trên ứng dụng Hue-S – nền tảng đô thị thông minh của Thành phố Huế. Hệ thống Hue-S cho phép kết nối các camera giám sát, thùng rác thông minh và cơ sở dữ liệu tập trung, giúp quản lý rác thải theo thời gian thực. Nhờ vậy, các hành vi xả rác bừa bãi có thể được phát hiện và xử lý kịp thời, đồng thời dữ liệu phân loại và khối lượng rác cũng được thống kê chính xác để phục vụ cho công tác lập kế hoạch.
Tăng cường hoạt động giám sát và xử lý các hành vi xả rác ra môi trường sai quy định qua hệ thống camera kết nối với nền tảng Hue-S
Từ năm 2022, WWF-Việt Nam đã hỗ trợ nâng cấp và khai thác hiệu quả hệ thống này, giúp rút ngắn thời gian xử lý phản ánh từ 60 – 70%, thậm chí có vụ việc giảm hơn 90% thời gian xử lý. Cùng với đó, một bản đồ ô nhiễm rác thải đã được xây dựng từ dữ liệu cộng đồng, góp phần trực quan hóa và định hướng các chiến dịch dọn rác, xử lý điểm nóng hiệu quả hơn.
Số liệu thực tế cho thấy tác động tích cực của hệ thống: Số phản ánh liên quan tới rác thải đã giảm 60%, từ 354 phản ánh (2022) còn 142 phản ánh (2023); Phản ánh liên quan đến rác thải nhựa (RTN) giảm hơn 61%, từ 204 phản ánh xuống còn 79. Tính đến tháng 9/2024, tỷ lệ phản ánh tiếp tục giảm còn 51%, cho thấy sự chuyển biến tích cực trong nhận thức và hành vi của người dân cũng như hiệu quả quản lý.
Từ năm 2022 đến nay, dự án còn hỗ trợ lắp đặt 125 camera giám sát tại các điểm nóng về ô nhiễm rác thải nhựa, giúp cơ quan chức năng giám sát, xử lý hành vi xả rác sai quy định hiệu quả hơn.
Việc tích hợp công nghệ đã tạo nên bước đột phá trong quá trình chuyển đổi Huế trở thành “đô thị thông minh - sạch - xanh - bền vững”.
Thay đổi nhận thức và hành vi của người dân Huế bằng các hoạt động đồng hành đồng bộ từ chính quyền, các cơ quan tổ chức và mỗi người dân
Bên cạnh Mô hình phân loại rác tại nguồn, Dự án TVA/WWF-Việt Nam còn thành công ở việc duy trì và nhân rộng được các mô hình điển hình khác như: Mô hình “Khu dân cư giảm thiểu rác thải nhựa”, Mô hình chợ dân sinh giảm thiểu rác thải nhựa, Mô hình “Điểm trường không rác thải nhựa”, Mô hình du lịch không rác thải nhựa... qua đó không chỉ tăng cường công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức cho người dân và du khách khi đến Huế ý thức hơn về vai trò của mỗi cá nhân trong việc chung tay bảo vệ môi trường, mà còn thể hiện rõ vai trò đồng hành cùng địa phương và người dân để triển khai một cách toàn diện và có hiệu quả công tác bảo vệ môi trường chung thêm Xanh - Sạch - Sáng.
Du khách trải nghiệm Tour du lịch Thủy Biều không rác thải nhựa
Đặc biệt, để giảm thiểu rác thải nhựa trong du lịch – một lĩnh vực có tiềm năng phát sinh rác lớn – dự án đã xây dựng 9 trạm nhà chờ cấp nước miễn phí tại các điểm di sản nổi bật, khuyến khích người dân và du khách sử dụng bình nước cá nhân, giảm sử dụng chai nhựa dùng một lần. Chỉ trong tuần cao điểm, hệ thống này đã góp phần giảm hơn 3.000 chai nhựa.
“Trạm tiếp nước và nhà chờ xanh” của Dự án TVA tại các điểm du lịch khuyến khích người dân và du khách chung tay giảm nhựa
Các hoạt động cộng đồng và truyền thông thay đổi hành vi
Dự án đã tổ chức hàng loạt chiến dịch truyền thông và sự kiện cộng đồng có sức lan tỏa sâu rộng như: “Ngày hội Tái chế”, “Tuần lễ không túi ni lông”, chương trình “Reduce Plastic Day”,… Các hoạt động này thu hút sự tham gia đông đảo của học sinh, sinh viên, các hộ gia đình, doanh nghiệp địa phương và du khách.
Ngoài ra, Dự án TVA/WWF-Việt Nam cũng thường xuyên phối hợp cùng địa phương tổ chức các chương trình “Ngày Chủ nhật xanh”, “Thành phố nói không với rác thải nhựa”; Hợp tác cùng các hội nghề cá địa phương thành lập tổ tự quản rác thải nhựa trên biển, thu gom rác ngay trong quá trình đánh bắt thủy sản, hướng đến khai thác thủy sản bền vững.
Ngày hội tái chế tác tại Thành phố Huế
Mô hình ngôi nhà xanh thu gom rác tái chế
Đồng hành cùng chương trình làm sạch dòng sông Hương
Các doanh nghiệp lữ hành tại Thành phố Huế với cam kết giảm nhựa
Đặc biệt, phương pháp Truyền thông Giáo dục Hành động (PAOT) đã được áp dụng hiệu quả trong việc nâng cao nhận thức và thúc đẩy thay đổi hành vi lâu dài của cộng đồng. Thông qua các buổi tập huấn trực tiếp, PAOT đã hỗ trợ người dân hình thành thói quen phân loại rác, giảm nhựa sử dụng một lần, tái sử dụng và tái chế.
Truyền thông giáo dục hành động để mỗi người dân đều là một tuyên truyền viên về giảm thiểu rác thải nhựa
Hue Plogging được triển khai trong năm 2023 và 2024 với hoạt động đi bộ nhặt rác tại biển, thu hút 600 người tham gia, qua đó thu gom 5 tấn rác thải
Tăng cường triển khai các hoạt động gắn với tái chế rác vào trường học mở ra cơ hội học tập sáng tạo cho học sinh và nâng cao nhận thức cho cộng đồng
Tính đến cuối năm 2024, Dự án TVA/WWF-Việt Nam đã hỗ trợ hơn 11.500 hộ dân tham gia phân loại rác tại nguồn tại 10 phường thuộc thành phố Huế; Xây dựng và vận hành hơn 160 điểm lưu chứa rác đạt chuẩn, giúp giảm thiểu tình trạng xả rác tự phát; Tổ chức 75 buổi truyền thông lưu động tại cộng đồng, trường học, chợ dân sinh với sự tham gia của hơn 28.000 lượt người; Phối hợp cùng các tổ chức đoàn thể, đơn vị thu gom, tổ dân phố... tổ chức hơn 30 hội thảo, tọa đàm, tập huấn nâng cao năng lực cho các bên liên quan.
Đồng hành cùng các sáng kiến – ươm mầm ý tưởng xanh
Nhằm khuyến khích sự sáng tạo từ cộng đồng, Dự án TVA/WWF-Việt Nam đã phối hợp cùng Hue Innovation Hub tổ chức Cuộc thi Sáng kiến Giảm thiểu Rác thải Nhựa Huế 2023 từ tháng 2 đến tháng 5/2023. Cuộc thi đã tạo ra một sân chơi thiết thực để tìm kiếm và tài trợ các ý tưởng tiềm năng trong việc giảm thiểu rác thải nhựa.
Tổng cộng có 6 sáng kiến được lựa chọn tài trợ, bao gồm:
• DONASO – Ứng dụng công nghệ cao vào xử lý môi trường.
• Chuyến đi của Rơm – Sản xuất giấy và quai xách ly từ rơm và bèo lục bình.
• KODO Hue HUB – Tổ hợp văn hóa – giáo dục – nghệ thuật hướng tới giảm nhựa.
• Hệ thống giải pháp mGreen – Kết nối tái chế qua công nghệ số.
• Sản xuất màng phân huỷ sinh học từ nguyên liệu thiên nhiên.
• Mì tôm xanh – Sản phẩm ăn liền thân thiện với môi trường.
Đặc biệt, hai sáng kiến “Chuyến đi của Rơm” và “mGreen” đã được tiếp tục tài trợ trong hai năm liên tiếp 2023 và 2024.
Đặt lịch thu gom rác tại nhà qua ứng dụng mGreen tại Thành phố Huế
Sự thành công của Dự án mGreen góp phần vào chuyển đổi số trong ngành nghề thu gom phế liệu, tạo ra hình ảnh “người ve chai công nghệ” hiện đại
Những kết quả tích cực từ Dự án TVA đã góp phần quan trọng trong việc hiện thực hóa mục tiêu xây dựng Huế trở thành “Thành phố di sản không rác thải nhựa đầu tiên tại Việt Nam”. Việc kết hợp giữa đầu tư hạ tầng, giáo dục cộng đồng, và hoàn thiện chính sách quản lý chất thải đã tạo ra nền tảng bền vững cho sự thay đổi toàn diện.
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường ngày càng phức tạp, mô hình giảm rác thải nhựa tại Huế không chỉ mang lại lợi ích thiết thực cho địa phương mà còn là kinh nghiệm quý báu có thể nhân rộng cho nhiều đô thị khác trên cả nước.
Một số hình ảnh về Dự án "Huế - Đô thị Giảm Nhựa ở miền Trung Việt Nam":