Lễ tế Đàn Âm hồn được phục dựng theo nghi thức của triều đình được ghi lại trên Châu bản dưới thời vua Thành Thái. Đây là một lễ tế truyền thống tốt đẹp của Việt Nam đã từng diễn ra trong lịch sử, đặc biệt là dưới thời nhà Nguyễn ở Huế, đề cao những giá trị nhân văn, chủ yếu là hình thức gắn kết giữa con người với thế giới tự nhiên; nhằm tưởng nhớ những người đã ngã xuống trong sự kiện Thất thủ Kinh đô năm 1885. 

Theo sách Đại Nam thực lục, ngày 23/5/1885, Kinh thành Huế thất thủ trước sự tấn công của quân Pháp, hàng nghìn quan quân và dân chúng chết trong cảnh binh đao hỗn loạn. Năm 1894, vua Thành Thái cho xây Đàn Âm Hồn và hàng năm vào ngày 23/5 âm lịch, triều Nguyễn đều cử hành lễ tế.

Theo đó, lễ tế được tổ chức với nhiều lễ vật gồm bò, dê, lợn, xôi, thức ăn chín, nước chè, rượu, gạo, vàng bạc, đèn hương… Bài vị của Thành Hoàng (vị thần bảo vệ Kinh Thành) được đặt trên bàn thờ chính, bài vị của quan viên thương vong (các quan văn, võ tử trận) được đặt bàn thờ giữa (trung án), bài vị các lại binh (quan nhỏ và lính tử trận) trên bàn thờ bên trái (tả án), sau cùng là của nam, phụ, lão, ấu đặt bên phải (hữu án).

Toàn cảnh không gian Lễ tế Âm hồn

Theo tục lệ của người xưa, một đống lửa lớn được đốt trong khuôn viên đàn tế trước. Người Huế quan niệm, xưa kia nhiều người dân chạy giặc rớt xuống ao, hồ chết nước nên cần lửa để sưởi ấm.

Đội khí nhạc phục vụ tại lễ tế

Lễ tế Âm Hồn gồm các nghi lễ: Lễ Quán tẩy; Lễ Thướng hương; Lễ Sơ hiến tửu (dâng rượu lần đầu); Lễ Đọc chúc; Lễ Hành Á hiến (dâng rượu lần thứ hai); Lễ Chung hiến (dâng rượu lần thứ ba); Lễ Dâng trà; Lễ Hóa văn tế.

Sau lễ tế đàn, người dân ở kinh thành Huế và cũng như ở địa bàn các huyện sẽ làm mâm cỗ để cúng tưởng nhớ những người đã mất.

Lễ cúng sẽ diễn ra cho đến hết tháng 5 âm lịch, người dân đều tổ chức lễ cúng trang trọng tại Đàn Âm hồn, các miếu âm hồn và trên các tuyến đường, để tưởng nhớ những người đã ngã xuống trong sự kiện Thất thủ Kinh đô, cầu mong cho các vong hồn được siêu thoát. Ðây là một nghi lễ cầu cho các vong hồn được siêu thoát. Nghi lễ này là một sinh hoạt tâm linh, đồng thời cũng là nét văn hóa đẹp, đầy tính nhân văn của người dân Huế. 

Nghi thức hóa văn tế

Việc tổ chức Lễ tế Âm Hồn không chỉ thể hiện sự tôn trọng lễ nghi, đạo lý dân tộc và hợp lòng dân, mà còn là dịp nhắc nhở về một bài học lịch sử của đất nước với ý nghĩa đề cao nghĩa cử cao đẹp trong nhận thức, hành động cho các thế hệ, đặc biệt là thế hệ trẻ hôm nay và mai sau. Truyền thống quý báu đó là cội nguồn, sức mạnh đoàn kết tạo nên bản sắc văn hóa của dân tộc Việt Nam nói chung, nhân dân Thừa Thiên Huế nói riêng.