Chùa Từ Hiếu là một ngôi chùa cổ kính, mang đậm nét kiến trúc xưa cũ của cố đô Huế. Có lẽ vì chùa Từ Hiếu nhuốm màu hoang sơ huyền bí giữa đạo và đời mà theo thời gian, nơi đây trở thành một trong những danh lam thắng cảnh nổi tiếng của mảnh đất Cố đô thu hút nhiều du khách.
Chùa Từ Hiếu thuộc phường Thủy Xuân, Thành phố Huế (tỉnh Thừa Thiên – Huế). Chùa Từ Hiếu nằm khuất trong một rừng thông trên một vùng đồi (núi) của phường Thủy Xuân. Khuôn viên chùa rộng chừng 8 mẫu, phía trước có khe nước uốn quanh, phong cảnh thơ mộng. Đây còn là ngôi chùa gắn liền với câu chuyện về tấm lòng hiếu đạo của người con với mẹ già và là ngôi chùa độc nhất hiện là nơi an nghỉ của các quan thái giám dưới triều đại nhà Nguyễn.
Ngôi chùa biểu tượng cho lòng hiếu thảo
Từ Hiếu cổ tự ban đầu chỉ là một Thảo Am với tên gọi là am An Dưỡng do Tổ sư Nhất Định lập nên. Ngài nguyên là tăng cang của chùa Giác Hoàng trong cung, sau cáo lão về rừng để nuôi dưỡng mẹ già và tu hành thanh tịnh tại đây. Tương truyền vì mẹ già ốm nặng phải bồi dưỡng thịt cá nên ngày ngày vị sư phải chống gậy vượt đoạn đường hơn 5km đi tìm cá tươi về nấu cháo cho mẹ. Người đời thấy vậy nên đàm tiếu là hòa thượng nhưng lại ăn mặn, ngài vẫn bỏ ngoài tai để tận tâm chăm sóc cho mẹ. Chuyện đồn đến tận tai vua Tự Đức, nhà vua bèn cho người tìm hiểu mới hay thiền sư nấu cháo cho mẹ ốm đau còn mình ngày ngày vẫn chay tịnh, một tâm tu hành. Vua nghe vậy mới cảm động trước tấm lòng hiếu thảo của vị thiền sư ở chốn thâm sơn cùng cốc. Sau này, vào năm 1848, một năm sau ngày thiền sư Nhất Định viên tịch, có lẽ, cảm động trước sự đức độ của vị sư già mà việc xây dựng mở rộng Thảo Am thành chùa Từ Hiếu luôn được triều đình, các quan thái giám và các phật tử quan tâm giúp đỡ. Khi chùa được hoàn thành, vua Tự Đức nhớ đến chuyện xưa mà đặt cho chùa tên là “Từ Hiếu tự”.
Nơi chôn cất của thiền sư Nhất Định, người gắn liền với câu chuyện về tấm lòng hiếu đạo.
Trong tấm bia ghi lại quá trình xây dựng chùa giải thích:
• Từ: là đức lớn của Phật, nếu không từ thì lấy gì tiếp độ tứ sanh cứu giúp vạn loại.
• Hiếu: là đầu hạnh của Phật, nếu không hiếu thì lấy gì để đạt thông cõi nhiệm bao phủ đất trời.
Cùng với sự đóng góp của Phật tử, vua Tự Đức ban cấp nhiều kinh phí, chùa còn được các vị quan trong cung triều Nguyễn mà nhất là các vị thái giám cúng dường tiền bạc để lo việc thờ tự sau này, năm 1848 Hoà thượng Cương Kỷ bắt đầu xây dựng chùa quy mô hơn và rồi Từ Hiếu trở thành một ngôi chùa lớn.
Năm 1894 Hoà thượng Cương Kỷ tiếp tục trùng tu và kiến thiết toàn cảnh chùa với sự giúp đỡ của vua Thành Thái, giám quan và các Phật tử.
Năm 1931 Hoà thượng Huệ Minh tiếp tục trùng tu và xây hồ bán nguyệt.
Năm 1962 Hoà thượng Chơn Thiệt tiếp tục trùng tu và chỉnh trang toàn cảnh chùa.
Năm 1971, chùa được Thượng toạ Chí Niệm cho trùng tu cửa tam quan, hồ bán nguyệt và những nhà cửa bị hư hỏng.
Tấm bia đá tại chùa Từ Hiếu - Ảnh: Tấn Nhật (visithue.vn)
Ngôi cổ tự mang đậm nét đẹp kiến trúc Huế
Không chỉ là ngôi chùa gắn liền với câu chuyện đạo hiếu cảm động, chùa Từ Hiếu còn nổi bật bởi sự kết hợp hài hòa giữa kiến trúc và khung cảnh thiên nhiên thơ mộng khiến nhiều người như lạc vào thế giới nửa thực nửa mơ của những rừng thông xanh mướt. Đây cũng là một trong những điểm nổi bật của những ngôi chùa ở xứ Huế, luôn hòa mình vào cảnh sắc thiên nhiên.
Theo những con đường nhỏ rợp bóng cây, chùa Từ Hiếu dần hiện ra với không gian thoáng đãng, sơn thủy hữu tình, vừa mang nét giản dị vừa mang dáng dấp của kiến trúc cung đình Huế. Đến với chùa Từ Hiếu, du khách sẽ cảm thấy thanh tịnh, dường như quên đi những phiền muộn của cuộc sống xô bồ chốn thị thành khi được hít thở bầu không khí trong lành nơi đây.
Lối dẫn vào chính điện với hai hàng cây xanh mát - Ảnh: Tấn Nhật (visithue.vn)
Chùa được xây theo lối kiến trúc chữ “Khẩu” với ba gian hai chái truyền thống tạo thành tổng thể khép kín. Gian chính điện là nơi thờ Phật còn phía sau là nơi thờ Tổ. Khác với nhiều ngôi chùa khác, bên cạnh những bức tượng Tam thế phật, Phật Thích Ca thì việc thờ tranh thay tượng cũng là nét đặc biệt khiến không gian chốn thờ tự vốn uy nghiêm trở nên gần gũi hơn. Các góc mái của chùa và các bức phù điêu đều được chạm khắc, đắp và trang trí gốm sứ với những hoa văn rồng phượng vừa mang nét giản dị vừa mang dáng dấp của kiến trúc cung đình Huế.
Chính điện chùa Từ Hiếu, ngôi chùa nhuốm màu hoang sơ huyền bí giữa đạo và đời.
Không gian thờ tự uy nghiêm tại Từ Hiếu cổ tự - Ảnh: Tấn Nhật (visithue.vn)
Băng qua khoảng sân ở giữa với nhiều loại cây cảnh là dãy nhà Hậu hay còn có tên gọi khác là Quảng Hiếu Đường. Đây chính là nơi thờ Đức Thánh Quan, hương linh phật tử tại gia và các vị thái giám – những người có công xây dựng chùa,.. Ngoài ra, ở đây còn có án thờ Tả quân Đô thống Lê Văn Duyệt cùng con ngựa gỗ và thanh đại đao của ông cùng nhiều vị thần khác.
Một góc không gian chùa Từ Hiếu - Ảnh: Tấn Nhật (visithue.vn)
Bên cạnh không gian hài hòa, mỗi ngôi nhà đều mang dáng dấp kiến trúc của những ngôi nhà rường Huế hòa mình với thiên nhiên với hồ sen tỏa hương thơm, hồ cá rộng, con suối nhỏ chảy róc rách, có cửa chùa nhỏ, có cổng Tam quan uy nghi rêu phong, có cây xanh tươi tốt,… khiến ai một lần đến đây đều cảm nhận được sự nhẹ nhàng, thư thái trong tâm hồn.
Nơi an giấc ngàn thu của những vị thái giám triều Nguyễn
Đến với ngôi chùa Từ Hiếu, nhiều du khách không khỏi tò mò về một nghĩa trang nằm trong chính khuôn viên của chùa. Ít ai biết đó chính là nghĩa trang độc nhất vô nhị, là nơi an nghỉ của hơn 24 vị thái giám triều Nguyễn. Khu nghĩa trang này nằm bên phải của chùa có diện tích gần 1000m2, xung quanh là những bức tường bảo vệ cao khoảng 1,5m. Hơn 24 ngôi mộ được chia làm ba hàng, sắp xếp từ nhỏ đến lớn theo chức vụ của quan thái giám xưa. Ở giữa có tấm bia khắc ghi công lao đóng góp của họ đối với triều đình.
Nơi an nghỉ của 24 vị thái giám triều Nguyễn
Bỏ lại sau lưng những lo âu phiền muộn của cuộc sống phàm tục, người dân cố đô Huế thường tìm đến chùa Từ Hiếu để tìm sự thanh thản trong cõi lòng và sự tĩnh tại của vạn vật. Có lẽ vì chùa Từ Hiếu nhuốm màu hoang sơ huyền bí giữa đạo và đời mà theo thời gian, nơi đây trở thành một trong những danh lam thắng cảnh nổi tiếng của mảnh đất cố đô. Và cũng chính nơi này, Thiền sư Thích Nhất Hạnh - vị thiền sư nổi tiếng của Làng Mai quyết định sống nơi đất Tổ cùng chư huynh đệ và con cháu của Tổ Đình cho đến ngày viên tịch.
Cổng chùa Từ Hiếu phủ nét rêu phong - Ảnh: Tấn Nhật (visithue.vn)
Cách di chuyển đến chùa Từ Hiếu
Do chỉ nằm cách trung tâm thành phố Huế khoảng 5km nên du khách có thể di chuyển dễ dàng bằng xe máy, ô tô cá nhân hoặc taxi đến chùa Từ Hiếu. Bạn hãy đi men theo hết con đường Điện Biên Phủ. Sau đó, rẽ vào đường Lê Ngô Cát, rồi chạy một đoạn sẽ thấy biển chỉ dẫn để đi tới chùa. Đây là một địa điểm rất nổi tiếng trên bản đồ du lịch Huế nên nếu có lạc đường thì bạn có thể hỏi bất kỳ người dân nào cũng biết.
Chuông lớn tại chùa Từ Hiếu
Với vẻ đẹp hài hòa giữa kiến trúc và không gian thơ mộng, ngày nay ngôi cổ tự còn là điểm đến thu hút nhiều du khách trong và ngoài nước - Ảnh: Tấn Nhật (visithue.vn)
Với địa thế đẹp, yên tĩnh, thoáng mát, trái ngược với cuộc sống xô bồ của chốn thành thị, nên vào các ngày nghỉ chùa đón được lượng khách lớn đến tham quan, dã ngoại. Nếu cảm thấy mệt mỏi, áp lực với cuộc sống thì Từ Hiếu cổ tự là nơi giúp bạn tịnh tâm, thanh thản, cùng hòa mình vào chốn thiên nhiên yên bình, thoải mái để quên đi những phiền muộn, âu lo.
CHÙA TỪ HIẾU – TỪ HIẾU CỔ TỰ
Địa chỉ: Thôn Dương Xuân Thượng III, phường Thủy Xuân, TP. Huế