Mặt tiền Văn Thánh Miếu quay mặt về hướng nam, nhìn ra dòng sông Hương thơ mộng. Toàn bộ khuôn viên Văn Thánh Miếu hình vuông cạnh là 160m, xung quanh có la thành bao bọc. Bên trong có chừng 50 công trình kiến trúc lớn, nhỏ. Điện thờ chính trong Văn Thánh Miếu là đức Khổng Tử và Tứ Phối, thập nhị triết. Đông vu và Tây vu thờ thập nhị Hiền và các tiên nhỏ; Trần Trù; Trần Khố; Nhà Tổ Công... các công trình đều được kết cấu mái bằng gỗ quý. Kiến trúc và các đồ tự khí đều mang tính đăng đối, uy nghi.
Cổng Linh Tinh Môn (Văn Thánh Huế) hướng mặt ra dòng sông Hương
Phía ngoài cổng Đại thành là hai dãy gồm 32 tấm bia, khắc tên 293 vị Tiến sĩ triều Nguyễn bắt đầu từ khoa thi đầu tiên năm Minh Mạng thứ 3 (1822) đến khoa thi cuối cùng 1919 được khắc tên họ, năm sinh, quê quán vào bia. Tất cả 32 bia đều có rùa đội bia và bằng đá cẩm thạch. Bia tiến sĩ ở đây không to lớn bằng bia ở Văn Miếu tại Hà Nội nhưng đều đặn hơn, dạng thức và trang trí sinh động hơn.
Kiến trúc đăng đối của di tích Văn Thánh Miếu (Ảnh: Nguyễn Phúc Bảo Minh)
Trước sân miếu có 2 nhà bia, bên phải có tấm bia khắc bài văn bia của vua Minh Mạng (dựng vào ngày 17/3/1836) với nội dung: "Thánh tổ Nhân Hoàng Đế Dụ: Cung giám bất đắc liệt tấn thân” dụ về việc: Thái giám không được liệt vào hạng quan lại; Bên trái là bài dụ của vua Thiệu Trị (dựng ngày 02/12/1844) với nội dung “Hiến tổ chương Hoàng Đế dụ: Ngoại thích bất đắc thân chính” nghĩa là: Bà con bên ngoại của vua không được tham gia chính quyền.
Bên cạnh Đại Thành Môn và 32 bia đá tiến sĩ thì một công trình kiến trúc vẫn còn sót lại cho đến ngày này chính là Linh Tinh Môn. Cửa Linh Tinh Môn hướng ra dòng sông Hương thơ mộng, được thiết kế bao gồm 4 trụ xây bằng gạch, phía bên trên được trang trí pháp lam vô cùng nổi bật và tinh xảo. Ở giữa có tấm biển, phần mặt trước được đề bốn chữ Hán “Đạo Tại Lưỡng Gian” (có nghĩa là đạo giữa trời đất), còn phần mặt sau đề bốn chữ đối ứng “Trác Việt Thiên Cổ” (có nghĩa là vượt cao ngàn xưa).
Văn Thánh Miếu Huế dưới triều nhà Nguyễn được coi là Văn Miếu riêng của xứ Đàng Trong. Dưới thời vua Minh Mạng và vua Thiệu Trị, Văn Thánh Miếu được nhiều lần tu sửa, đã phần nào phản ánh được thời kỳ thịnh trị của Nho giáo đối với nhà nước phong kiến tại Việt Nam cũng như thể hiện sự tiếp nối mạch nguồn truyền thống hiếu học, tôn sư trọng đạo của dân tộc.
Tuy không nổi tiếng như Văn Miếu Quốc Tử Giám, nhưng Văn Thánh Miếu có một vị trí vô cùng quan trọng trong Quần thể di tích cố đô Huế. Văn Thánh Miếu Huế là minh chứng cho sự coi trọng tri thức và khuyến khích tinh thần học tập của cha ông xưa. Ngày nay, với việc được công nhận là một trong 5 Văn miếu cổ đánh dấu nền học vấn lâu đời ở Việt Nam, Văn Thánh Miếu Huế không chỉ là một di tích lịch sử mà còn là một điểm đến tham quan, học tập, nghiên cứu và check in của các bạn trẻ yêu thích du lịch trong và ngoài nước.